O Senecie, czyli starożytnej grze planszowej, wiemy prawie wszystko. Nie znamy tylko… zasad tej gry.

Starożytni Egipcjanie poważnie traktowali swoje gry planszowe. Dzięki wysiłkom archeologów posiadamy oryginalne, piękne komplety do gry w senet, ale nadal nie jesteśmy pewni, jak grać.

Senet nie był pierwszą grą planszową na świecie, ale bez wątpienia jest jedną z pierwszych, która stała się szeroko znana i rozpowszechniona. Wydaje się, że zyskała popularność we wszystkich warstwach egipskiego społeczeństwa już ok. 5000 lat temu i cieszyła Egipcjan również 2500 lat później.

Jak prawdopodobnie grano w Senet?

Ze skrawków starożytnych tekstów źródłowych i naściennych fresków egiptolodzy wywnioskowali, że w senet grało dwóch zawodników, każdy z pięcioma pionkami.  Figury stawiano na siatce 30 kwadratów ułożonych w trzech rzędach po 10. 

Gracze rzucali odpowiednikiem kości do gry, aby ustalić, o ile pól przesunąć jeden ze swoich pionków w danej turze. Być może pionki poruszały się w prawo wzdłuż górnego rzędu, następnie w lewo wzdłuż środkowego rzędu, a następnie w prawo wzdłuż dolnego rzędu, aby dotrzeć do pola mety (numer 30) w prawym dolnym rogu planszy.

Kwadraty od 26 do 29 były ozdobione symbolami i wydaje się, że miały szczególne znaczenie, trochę jak pola typu „przegap kolejkę” lub „wyrzuć szóstkę” na niektórych współczesnych planszach do gry. Prawdopodobnie finalnie wygrywał gracz, który jako pierwszy przesunął wszystkie pięć swoich pionków do mety.

Rozrywka nie tylko dla żyjących

Nie ma dowodów na to, że we wczesnym Egipcie senet był czymś innym niż formą rozrywki, ale już około 4300 lat temu egipska sztuka grobowa zaczęła przedstawiać zmarłych, jak grają w senet przeciwko… żyjącym przyjaciołom i krewnym. 

Odszyfrowane hieroglify z tych odległych czasów sugerują, że gra zaczęła być postrzegana jako kanał, przez który zmarli mogli komunikować się z żywymi. W ciągu następnego tysiąclecia egipskie teksty zaczęły opisywać grę, jako odzwierciedlenie ruchu duszy przez egipskie królestwo zmarłych zwane Duat – w kierunku życia pozagrobowego. 

Około 3300 lat temu zmieniła się również sama plansza do gry. W miejsce trzech prostych pionowych linii na kwadracie numer 28 er wczesnych plansz senetowych, niektóre z „nowych” miały trzy hieroglificzne ptaki, które Egipcjanie używali do symbolizowania duszy. Te zmiany, które następowały nie przez setki ale tysiące lat, powodują dodatkowe komplikacje w interpretacji. 

Na przykład plansza do senetu będąca w posiadaniu Muzeum Egipskiego nie ma hieroglifów symbolizujących duszę, ale kwadrat 27, który we wcześniejszych planszach zawierał prosty znak X – zawiera hieroglificzny symbol wody. Co może oznaczać? Badacze uważają, że to jakiś rodzaj jeziora lub rzeki, które dusza napotykała podczas swojej podróży przez Duat.

Najstarszy komplet do gry odkryto w grobowcu Hesy’ego z czasów III dynastii z okresu Starego Państwa (2707–2629 p.n.e.). Ale znane jest również przedstawienie Ramzesa II grającego w senet, jak również królowej Nefertari.  Do tej pory w grobowcach odkryto ponad 40 kompletów do gry. 

To niezwykłe, że te tajemnicze i piękne pudełka z pionami przetrwały tysiąclecia, ale nieubłagany czas pochłonął zasady gry. Chociaż… Może to i dobrze, że droga do świata zmarłych została zapomniana.

Poznaj inne teksty związane ze starożytnym Egiptem:

Jak pachniała Kleopatra? W ekranizacji „Pachnidła”, bestsellerowej powieści Patricka Süskinda, której bohater Jan-Baptysta Grenouille, rozpoczyna życie wśród śmierdzących, rybich wnętrzności, zapach staje się ideą doskonałości, która doprowadza porzuconego syna paryskiej handlarki do serii mordów. Ale moc zapachów odkryto znacznie wcześniej. Już w starożytnym Egipcie bogowie pachnieli mirrą i kadzidłem, więc użycie tych ingrediencji czyniło człowieka półbogiem, a namaszczenie zmarłego ułatwiało życie po śmierci. Czytaj dalej

Co łączy egipskie mumie i średniowiecze? Dziś zabalsamowane ciała z czasów faraonów są znajdowane bardzo rzadko między innymi dlatego, że ludzie w średnich wiekach je po prostu zjedli lub zużyli do innych, medycznych celów. Czytaj dalej

Sprawdź bluzy inspirowane średniowieczem

Bluza Palenie Zabija. Przejdź do sklepu i zobacz więcej

Bluza Czarownica. Przejdź do sklepu i zobacz więcej

Źródła:
https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/objects/3536
https://www.metmuseum.org/blogs/metkids/2017/ancient-egypt-board-games
https://discoveringegypt.com/ancient-egyptian-game-senet/
https://historyofyesterday.com/senet-f6acbd8f109f