Many, many, many! Banknoty wymyślono w średniowieczu. Ale po co?
Poczynając od połowy XVII wieku, w królewskiej mennicy w Aweście odlewano dziesięciotalarówkę o masie blisko 20 kg i wymiarach 70 x 30 x 1 cm. Noszenie tych pieniążków było oczywiście bardzo kłopotliwe, dlatego Szwedzi powołali do życia Szwedzki Bank Państwowy, w którym obywatele mogli deponować swoje pieniądze płytowe. Dlaczego w ogóle powstały?
Średniowiecze wciąż pokutuje w naszej świadomości, jako okres uwiądu myśli i wynalazczości. Ciemne wieki, które potrzebne były tylko po to, aby mógł po nich nastać renesans. Ale to niesprawiedliwa ocena, bo to między V a XV wiekiem powstało wiele niezwykłych wynalazków i idei, które funkcjonują, działają do dziś. W tym i papierowy pieniądz.
Pierwsze odnotowane użycie papierowych pieniędzy emitowanych przez rząd miało miejsce w IX wieku w Chinach. Weksle te były obietnicą władcy, że w późniejszym czasie zostaną wykupione za ich równowartość, zazwyczaj w srebrze. Te wczesne banknoty kredytowe miały ograniczony okres ważności i były przeznaczone głównie dla kupców, aby zastąpić konieczność noszenia przy sobie dużej ilości metalowego środka płatniczego, który był bardzo ciężki i mógł zostać zgubiony lub skradziony.
Dwa wieki później, na początku XI wieku, chińscy władcy zaczęli produkować własne państwowe pieniądze papierowe, używając druku drzeworytniczego. Były to pierwsze papierowe pieniądze w powszechnym obiegu.
Ale do Europy wynalazek trafił dopiero w XIII wieku, kiedy podróżnicy, m.in. Marco Polo, przywieźli na Stary Kontynent wieści o chińskiej walucie papierowej emitowanej przez tamtejszych cesarzy. Mimo niezaprzeczalnych zalet, banknoty nie stały się powszechne w Europie aż do końca XVI wieku. Paradoksalnie do rozpowszechnienia papierowego pieniądza w Europie przyczyniły się wojny.
W XVII wieku Szwecja była potwornie zadłużona przez liczne, wieloletnie konflikty zbrojne. Aby uporać się z długami wojennymi, między innymi kontrybucją dla Danii, wymyślono, że poza pieniądzem kruszcowym bazującym na srebrze i złocie, dołączyć do gry również miedź. Miedzi było pod dostatkiem, a więcej pieniędzy dawało większy obrót, płynność i możliwości.
Ale system miał pewną wadę. Wartość metalu, z którego wykonana była moneta, musiał mniej więcej odpowiadać nominałowi. Jednak w przeciwieństwie do złota i srebra, miedź była tania. Aby temu sprostać „monety” musiałby być olbrzymie. Jak wielkie? W królewskiej mennicy w Aweście odlewano m.in. dziesięciotalarówkę o masie blisko 20 kg i wymiarach 70 x 30 x 1 cm.
Noszenie tych pieniążków było oczywiście bardzo kłopotliwe, dlatego Szwedzi powołali do życia Szwedzki Bank Państwowy, w którym obywatele mogli deponować swoje pieniądze płytowe. W zamian bank wydawał im pokwitowania, które mogli, gdyby zaszła taka potrzeba, wymienić na miedź.
Rozwiązanie Szwedów podchwycili Anglicy, którzy utworzyli rodzimy, centralny bank i wyemitowali papierowe banknoty, ale wymienialne na złoto. Do dziś zresztą na funtach brytyjskich obecna jest formuła, iż Bank Anglii wypłaci posiadaczowi papierowej waluty jej odpowiednik w… funtach, tj. kruszcu. Oficjalnie wymienialność funta szterlinga na srebro utrzymała się do 1816 roku.
Wymienialność funta na złoto obowiązywała w Anglii do 1914 roku, po czym wprowadzono ją ponownie dwanaście lat później. Wtedy jednak w obiegu nie było już złotych monet, a banknoty, które można było wymienić na sztaby złota. Ostatecznie system załamał się podczas kryzysu w latach trzydziestych ubiegłego wieku i został wstrzymany.
W tym czasie, z powodu wielkiego kryzysu, upadły również podobne systemy w innych państwach Europy. Finalnie zaniechano dotychczasowych zasad emisji banknotów, natomiast termin „pieniądz wymienialny” zaczął oznaczać swobodną wymienialność na inne waluty, a nie na kruszec. Ostatecznie związek banknotów z kruszcem został zerwany w latach 70. ubiegłego wieku XX wieku, kiedy to Stany Zjednoczone zaniechały wymiany dolarów na złoto.
Komentarze: 0
Logowanie:
Facebook